Volatiliteit: Betekenis, Invloed en Handelsstrategieën

Volatiliteit ook wel bekend als wisselvalligheid, schommelingen en bewegelijkheid. Volatiliteit is een belangrijke term die van invloed is op de financiële markten. Daarnaast is het begrijpen van volatiliteit een belangrijk concept dat van invloed kan zijn op elke belegger en trader. Het is een verwijzing naar de mate van verandering van de handelsprijzen over een bepaalde periode. In dit artikel duiken we dieper in de betekenis van volatiliteit, de oorzaken, en hoe beleggers en traders hiermee kunnen omgaan.

Wat is Volatiliteit en wat betekend het?

Een veel voorkomende en belangrijke vraag, vooral bij beginners op de financiële markten; wat is volatiliteit nu eigenlijk, wat betekend volatiliteit en wat is de invloed ervan?

Volatiliteit is een manier om te meten hoe erg de prijzen van aandelen, markten of andere assets schommelen. Het wordt vaak gebruikt om het risico te beoordelen. Hoe hoger de volatiliteit, hoe groter de schommelingen in de prijs zal zijn. Dit terwijl lage volatiliteit betekent dat de prijzen stabieler blijven.

Volatiliteit geeft aan hoe sterk de prijs van een aandeel of ander financieel instrument in een bepaalde periode verandert. Dit kan op verschillende manieren gemeten worden zoals met statistische methoden zoals de standaarddeviatie of variantie van de prijsveranderingen. Hoe groter de volatiliteit, hoe meer de prijzen schommelen. We zullen dit later in dit artikel op een simpel en eenvoudig te begrijpen manier verder toelichten.

Volatiliteit kan voor of tegen je werken, het ligt er aan wat iemand voor ogen heeft en hoe iemand belegt of trade. Grote bewegingen in prijs kunnen voor lange termijn beleggers gezien worden als een risico. De korte termijn traders maken juist gebruik van een hoge volatiliteit en zien het als surfen op de golven in prijsbeweging. 

"The market is like a rollercoaster, but without the safety bar." - Een handelaar die de volatiliteit van de markt vergeleek met een ritje in een achtbaan.

Volatiliteit en handelsvolume

Volatiliteit en volume zijn vaak met elkaar verbonden en kunnen een positieve werking op elkaar hebben. Als er veel handelsvolume is, kan dit zorgen voor veel volatiliteit in de markt. Dit wordt veroorzaakt door veel transacties die dan gedaan worden, wat grote prijsveranderingen tot gevolg kunnen hebben en dus een volatiele markt geeft.

Een laag handelsvolume kan leiden tot een lagere volatiliteit, en doordat er weinig activiteit is zullen prijzen minder snel veranderen. Oorzaken hiervoor zou bijvoorbeeld kunnen zijn vakantieperiodes en lunchtijden, wanneer handelaren minder actief zijn, of in markten met minder liquiditeit.

Wat is een volatiele markt?

Een volatiele markt is een financiële markt, oftewel een hoge volatiliteit wordt gekenmerkt door sterke en snelle prijsbewegingen. Dit betekent dat de prijzen van aandelen, crypto, grondstoffen, obligaties, valuta's of andere verhandelbare activa snel en significant kunnen stijgen of dalen in een relatief korte tijd. Enkele belangrijke kenmerken van een volatiele markt zijn hieronder uitgelicht:

• Grote prijsschommelingen: Prijzen maken snel, hevige bewegingen en kunnen erg veranderlijk zijn. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de prijs de ene dag 6 procent zakt en de volgende dag 10 procenten stijgt.
• Hoge mate van onzekerheid: Beleggers en traders ervaren meer onzekerheid en risico. In een volatiele markt is het lastig in te schatten welke kant de markt op beweegt. Dit kan ertoe leiden dat beleggers en traders hun risico's beperken door een voorzichtigere houding aan te nemen.
• Hoge handelsactiviteit: Er wordt vaak meer gehandeld met als gevolg een hoger volume. Dit omdat verschillende soorten beleggers en traders proberen te profiteren van de snelle prijsbewegingen. Een andere factor die samen kan gaan met hoge handelsactiviteit is meer liquiditeit in de markt.
• Gevoeligheid voor nieuws en gebeurtenissen: Prijzen kunnen sterk reageren op nieuws, politieke gebeurtenissen, verandering in marktcondities of andere externe factoren. Geruchten en speculaties kunnen ook voor grote prijsschommelingen veroorzaken, de meest voorkomende voorbeelden hiervan zijn terug te vinden op de cryptomarkt waar dit een “Hot topic” kan zijn.

Samengevat, is een volatiele markt zeer dynamisch en onvoorspelbaar, wat zowel kansen als risico's met zich meebrengt voor beleggers en traders.

Oorzaken van Volatiliteit

Als de oorzaak van volatiliteit goed wordt begrepen is het soms makkelijker om het mogelijke gevolg te bepalen. Er zijn verschillende belangrijke factoren die van invloed kunnen zijn op de volatiliteit, hieronder hebben we er enkele uitgelicht:

• Economische gegevens: Het bekendmaken van belangrijke economische gegevens, zoals veranderingen in rentetarieven, inflatie, BBP-groei, werkgelegenheid en werkloosheidscijfers, kan leiden tot volatiliteit. 
• Politieke gebeurtenissen: Deze komen in verschillende vormen en maten voor en leiden vaak tot onzekerheid. Politieke onzekerheid kan de volatiliteit op de financiële markten beïnvloeden. Voorbeelden van politieke gebeurtenissen zijn verkiezingen, geopolitieke spanningen, oorlogen, handelsoorlogen en beleidswijzigingen.
• Marktsentiment: een belangrijke factor die zeker van invloed kan zijn op de volatiliteit. Emoties van beleggers en traders kunnen aanzienlijke gevolgen hebben op de volatiliteit van financiële markten. Vaak wordt het marktsentiment aangewakkerd door nieuws en gebeurtenissen die angst en hebzucht tot gevolg kunnen hebben, dit kan leiden tot grote prijsbewegingen.
• Bedrijfsnieuws: nieuws dat beursgenoteerdebedrijven publiceren hebben voornamelijk invloed op de volatiliteit van aandelen. Bedrijfsnieuws zoals bedrijfsspecifieke nieuwsberichten, winst bekendmaking, schandalen, fusies, overnames of verandering van management kunnen invloed hebben op de volatiliteit van een bedrijfsaandeel. Hierbij is het goed om te beseffen dat bedrijfsnieuws van grote bedrijven invloed kunnen hebben op de volatiliteit in een gehele sector.
• Invloed van Centraal Banken en Monetair Beleid: Centrale banken spelen vaak een belangrijke rol op volatiliteit, vooral bij onverwachte bekendmakingen. Denk bij verandering in beleid aan het veranderen van rentetarieven, kwantitatieve versoepelingen, het stimuleren van de economie, onder controle houden van inflatie, etc. Beleggers en traders die begrijpen hoe het monetaire beleid werkt en wat de gevolgen kunnen zijn hebben een aanzienlijk voordeel binnen de financiële markten.

Strategieën om Met Volatiliteit om te Gaan

Als belegger of trader is het mogelijk om enkele maatregelen te nemen om het portfolio te beschermen tegen volatiliteit. Hieronder hebben we enkele strategieën uitgelicht die het mogelijk maken om met volatiliteit om te gaan:

• Diversificatie: Het spreiden van kapitaal over verschillende activa, sectoren en markten is een van de manieren om het risico van volatiliteit te verminderen. Door diversificatie toe te passen kan men zich beschermen tegen onverwachte prijsbewegingen. Het risico op volatiliteit zal er altijd zijn, maar diversificatie is een effectieve manier om dit risico aanzienlijk te beperken.
• Stop-loss orders: Het gebruik van stop-loss orders is mogelijk om verliezen te beperken. Door het plaatsen van dit type order is het mogelijk om een handelspositie te beschermen tegen een mogelijk groot verlies, bij het aanraken van de prijs zal de order worden uitgevoerd en de positie worden gesloten. 
• Lange termijn perspectief: Beleggers en handelaren die focus hebben op de langere termijn kunnen de invloed van volatiliteit op de lagere time frames (korte termijn) beter weerstaan. Dit voorkomt emotionele beslissingen die het gevolg kunnen zijn van volatiliteit en onverwachtse prijsbewegingen.
• Cashpositie: Het hebben van een cashpositie oftewel weinig tot geen handelsposities open hebben staan is ook een manier om volatiliteit tegen te gaan. Als kapitaal niet in de markt zit en gewoon op de beleggersrekening staat zal er weinig tot geen effect op het kapitaal zijn door volatiliteit in de markten.

"Cash is King" - is een bekende uitspraak in de financiële wereld die benadrukt het belang van contanten en liquiditeit. In tijden van economische onzekerheid of volatiele markten biedt een sterke cashpositie flexibiliteit en zekerheid. Het stelt beleggers en bedrijven in staat om snel te reageren op kansen en risico's te beheersen zonder gedwongen te worden om activa tegen ongunstige prijzen te verkopen.

• Fundamentele analyse: bij een volatiele markt ondervindt vaak de gehele markt prijsschommelingen. Echter door goed te focussen op fundamentele analyse bij het uitkiezen van gezonde assets is het mogelijk dat gezonde bedrijven of projecten minder effect van volatiliteit ondervinden.
• Hedging: Dit is een strategie waarbij er financiële instrumenten zoals opties en futures gebruikt kunnen worden om een beleggingsportefeuille te beschermen tegen negatieve prijsbewegingen. Bij het goed gebruik van deze complexe financiële instrumenten (derivaten) is het mogelijk om risico’s te beheren waarbij verliezen verkleint kunnen worden tijdens een periode van hoge volatiliteit.

Het combineren van meerdere strategieën om volatiliteit tegen te gaan kan een veiligere manier zijn dan slecht te focussen op één strategie.

Volatiliteit, de invloed op verschillende financiële markten en financiële instrumenten

Het verband tussen verschillende financiële markten en volatiliteit kan soms ingewikkeld zijn en is sterk afhankelijk van het soort financiële markt. Daarbij kunnen er per financiële markt verschillende financiële instrumenten zijn die elk weer een andere relatie met volatiliteit hebben.

Het is goed om te beseffen dat volatiliteit niet op alle activa dezelfde invloed heeft. Zo staat de cryptomarkt bijvoorbeeld bekend om zijn hoge volatiliteit, de aandelenmarkt om zijn soms hoge, soms gematigde volatiliteit, en obligatiemarkten om hun lage volatiliteit.

Om het complexe geheel van volatiliteit en de relatie met verschillende financiële markten en instrumenten zo eenvoudig mogelijk uit te leggen, hebben wij hieronder de belangrijkste punten uitgelicht:

Volatiliteit in aandelen en ETF’s op de aandelenmarkt:

• Verklaring: De relatie tussen volatiliteit en de aandelenmarkt kan zowel betrekking hebben op individuele aandelen als op de gehele markt. Aandelen vertegenwoordigen eigendom van een bedrijf en kunnen aanzienlijke prijsbewegingen vertonen. ETF's, oftewel 'Exchange Traded Funds', zijn vergelijkbaar met aandelen, maar er is een belangrijk verschil: aandelen vertegenwoordigen een individueel bedrijf, terwijl ETF's meestal een mandje van aandelen en/of andere activa vertegenwoordigen.
• Oorzaken: Volatiliteit specifiek voor de aandelenmarkt, aandelen en ETF’s kunnen voornamelijk worden veroorzaakt door het bekend worden van nieuws, economische gegevens, bedrijfswinsten, renteveranderingen, verandering in marktcondities en marktsentiment.
• Impact: Een hogere volatiliteit kan grote prijsschommelingen tot gevolg hebben. Beleggers en traders kunnen hier op verschillende manieren mee omgaan. Zo kunnen ze ervoor kiezen om veiligheid in te bouwen tegen volatiliteit vanwege de risico’s die het met zich meebrengt. Aan de andere kant is het mogelijk om te profiteren van bewegelijke prijsactie. ETF's hebben vaak de eigenschap dat ze minder volatiel zijn vergeleken met individuele aandelen, wat te maken heeft met diversificatie. Het is echter goed om te weten dat dit niet altijd het geval is; ETF's kunnen ook zeer volatiel zijn als ze specifiek gericht zijn op een sector die om verschillende redenen volatiel kan zijn.

Volatiliteit in cryptocurrency’s op de cryptomarkt:

• Verklaring: De cryptomarkt is één van de en misschien wel de meest volatiele financiële markten. Digitale activa zoals cryptocurrency’s en NFT’s kunnen zeer gevoelig zijn voor volatiliteit. 
• Oorzaken van volatiliteit: De meest voorkomende redenen die voor hoge volatiliteit zorgen op de cryptomarkt hebben te maken met speculatie, regulering, adoptie door bedrijven en consumenten, technologische ontwikkelingen en marktsentiment. Daarbij is het ook goed om te beseffen dat de cryptomarkt een steeds volwassenere vorm begint aan te nemen en er steeds meer adoptie plaatsvindt. 
• Impact: De hoge volatiliteit op de cryptomarkt maakt het een markt van extremen. De impact op beleggers en traders is voornamelijk terug te zien aan de relatief grote winsten en verliezen die gemaakt worden. De cryptomarkt is erg gevoelig voor sentiment, nieuws en marktgedrag.

Conclusie samengevat: Volatiliteit, de verschillende financiële markten en de bijbehorende financiële instrumenten en activa zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ene markt heeft een hoge mate van volatiliteit, terwijl de andere markt veel minder volatiel is. Elke financiële markt heeft zijn eigen redenen voor volatiliteit, wat het soms lastig kan maken vanwege de vele verbanden. Het begrijpen van volatiliteit werkt in het voordeel van beleggers en traders, omdat het hen de mogelijkheid biedt om zowel te profiteren als mogelijke risico’s te beperken.

Volatiliteit in obligaties op de obligatiemarkt:

• Verklaring: De obligatiemarkt kan, net als andere financiële markten, invloed ondervinden van volatiliteit. Obligaties zijn schuldbewijzen waarbij rente en veranderingen in rente een belangrijke rol spelen. De rente op obligaties kan omgekeerd bewegen ten opzichte van rentetarieven die bijvoorbeeld worden veranderd en vastgesteld door een centrale bank.
• Oorzaken: Volatiliteit in obligaties en de obligatiemarkt kan voornamelijk worden veroorzaakt door veranderingen in rentetarieven, inflatieverwachtingen, kredietwaardigheid en algemene economische omstandigheden.
• Impact: Obligaties staan over het algemeen bekend om hun stabiliteit. Echter, kunnen obligaties nog steeds gevoelig zijn voor aanzienlijke prijsbewegingen, waarbij veranderingen in rentetarieven de belangrijkste oorzaak zijn.

Volatiliteit in forex op de valutamarkt:

• Verklaring: De valutamarkt ook wel bekend als forexmarkt kunnen net als andere financiële markten aanzienlijke volatiliteit ervaren. Deze financiële markt behoort tot de markt met het hoogste handelsvolume.
• Oorzaken: Volatiliteit op de forexmarkt wordt vaak veroorzaakt door bijvoorbeeld renteverschillen tussen landen, politieke gebeurtenissen, speculaties, verandering in economische gegevens en marktcondities. 
• Impact: Handelaren in forex kunnen zowel mooie kansen benutten als risico’s ondervinden van een hoge volatiliteit in de markt. Handelaren gebruiken veel technische analyses om te kunnen profiteren van volatiliteit in de valutamarkt. Beleggers en bedrijven die actief zijn op de valutamarkt hebben meerdere mogelijkheden om risico’s te beperken, zoals hedging, etc.

Volatiliteit in grondstoffen op de grondstoffenmarkt:

• Verklaring: De grondstoffenmarkt heeft te maken met volatiliteit, de sterkte van volatiliteit is erg afhankelijk van de type grondstof. De meer bekende grondstoffen zijn edelmetalen zoals goud, zilver maar ook olie, gas en landbouwproducten.
• Oorzaken: de meest voorkomende oorzaken van volatiliteit op de grondstofmarkt wordt veroorzaakt door vraag en aanbod schommelingen. Vaak zijn deze schommelingen het gevolg van weersomstandigheden, cyclussen, geopolitieke spanningen, natuurrampen en vele andere economische ontwikkelingen.
• Impact: Grondstoffenmarkten kunnen zeer volatiel zijn en soms erg onvoorspelbaar. De gevolgen van volatiele grondstoffen of drastische veranderingen in prijs kunnen verre gevolgen in prijsveranderingen hebben. Grondstoffen vormen vaak de basis van heel veel producten, zelfs waar men niet zo snel aan denkt. Een bekend voorbeeld is de relatief recente invloed van verandering in energieprijzen door de oorlog met Rusland, de toenemende schaarste naar zeldzame metalen of de vertragingen en veranderingen in de supply chain.

Hoe is Volatiliteit te Meten?

Volatiliteit kan op verschillende manieren worden gemeten, hieronder hebben we enkele belangrijke mogelijkheden en elementen uitgelicht:

• Historische volatiliteit: Gebaseerd op historische prijsschommelingen. Onderdeel van technische analyse en is terug te vinden in de historische data van grafieken software zoals TradingView, MetaTrader, etc.
• Impliciete volatiliteit: Afgeleid van de prijzen van optiecontracten en geeft een indicatie van de verwachte toekomstige volatiliteit.
• Beta: Een maatstaf voor de volatiliteit van een activa in vergelijking met de markt als geheel, waardoor beleggers en traders kunnen begrijpen hoeveel een individuele asset typisch beweegt in verhouding tot de bredere markt.
• Volatiliteitsindex (VIX): Bekend als de 'angstindex', deze meet de verwachte volatiliteit van de S&P 500-index op basis van optieprijzen. De VIX wordt vaak gebruikt als een indicator voor de marktsentiment en kan helpen bij het inschatten van de mate van onzekerheid of angst onder beleggers.
• Fear & Greed index: Een indicator van het marktsentiment in de cryptomarkt, die het niveau van angst en hebzucht onder beleggers en handelaren meet. Deze index combineert verschillende factoren, waaronder prijsbewegingen, handelsvolume, sociale media-activiteit en meer, om een beeld te geven van de emoties en sentimenten die momenteel de markt beïnvloeden.

Technische Analyse en Volatiliteit

Het doen van technische analyse kan een handig hulpmiddel zijn om volatiliteit te begrijpen. Er zijn verschillende indicatoren beschikbaar, waarvan enkele van de meest gebruikte zijn: Bollinger Bands, de Volatiliteitsindex (VIX) en de Average True Range (ATR). Door deze indicatoren te gebruiken, kunnen traders en beleggers de volatiliteit beter inschatten, profiteren van marktbewegingen en risico's beperken.

Tools en Hulpmiddelen voor het Monitoren van Volatiliteit

Er is een ruim aanbod beschikbaar aan tools en software die beleggers en trader kunnen gebruiken om volatiliteit te monitoren en te analyseren. Enkele van de bekendste tools en software zijn TradingView, Bloomberg Terminal, TC2000, MetaTrader en nog vele andere gerenommeerde online platforms. Deze middelen verschaffen toegang tot een breed scala aan informatie, inclusief de volatiliteitsindex (VIX), waardoor beleggers en traders beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen.

Wat is het verschil tussen historische en impliciete volatiliteit?

Historische volatiliteit kijkt naar hoeveel een activa in het verleden heeft geschommeld. Impliciete volatiliteit ook wel bekend als ‘Implied Volatility’, aan de andere kant, komt voort uit optieprijzen en vertelt ons meer over wat beleggers en traders kunnen denken dat er in de toekomst met de prijzen zal gebeuren. Historische volatiliteit blikt terug, terwijl impliciete volatiliteit een indicatie is die het mogelijk maakt om vooruit te kijken. Goed om te beseffen is dat dit slechts een indicatie is en de realiteit heel anders zou kunnen zijn.